ERFGOED

Erfgoed is een vlag die vele ladingen dekt. Een vaak gehanteerde categorisering is die tussen:

• roerend erfgoed (in principe gemakkelijk te verplaatsen):  schilderijen, wandtapijten, meubelstukken, juwelen, werktuigen, gebruiksvoorwerpen, voertuigen, ... maar evengoed documenten, archiefstukken of foto’s
• onroerend erfgoed (want onverplaatsbaar): monumenten, landschappen en archeologische sites
• immaterieel erfgoed (niet tastbaar): feesten, verhalen, liederen, rituelen, ambachten, tradities, ...

Deze drie vormen van erfgoed vragen vaak een eigen benadering maar tegelijk hangen ze vaak aan elkaar vast en kunnen elkaar betekenis geven.

Binnen de Vlaamse overheid speelt de opdeling wel een rol. Roerend en immaterieel erfgoed zijn samengebracht onder de koepel cultureel erfgoed.

Cultureel en onroerend erfgoed hebben binnen de Vlaamse overheid elk een eigen minister, administratie, evenementen, verschillende decreten en subsidiekanalen.

• Cultureel erfgoed is een gemeenschapsmaterie en valt binnen het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media.
• Onroerend erfgoed is een gewestmaterie en valt binnen het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Wonen en Onroerend Erfgoed. In de toekomst wordt dit het beleidsdomein Omgeving. Voor het onroerend-erfgoedbeleid en dus het beleid voor monumenten, landschappen en archeologische sites kan u terecht bij Onroerend Erfgoed.

Beide administraties voeren samen het Memoriaaldecreet uit.

CULTUREEL-ERFGOEDBELEID

Het cultureelerfgoedbeleid van de Vlaamse Gemeenschap is onderdeel van het cultuurbeleid, wat maakt dat er soms een nauwe verwantschap is met andere culturele sectoren zoals kunsten, sociaal-cultureel werk, jeugd en media. Daarnaast is er ook verbondenheid met andere beleidsdomeinen. Cultureel erfgoed en de cultureelerfgoedsector dragen bij tot het uitvoeren van de beleidsdoelstellingen bijvoorbeeld bij Toerisme, Onderwijs, Bestuurszaken, Onroerend Erfgoed, Welzijn, Internationaal Vlaanderen enzovoort. Regelgeving en beleid uit andere domeinen en niveaus hebben ook een impact op cultureel erfgoed, cultureelerfgoedwerking en de sector. Hetzelfde geldt soms omgekeerd. Bovendien zijn er internationale kaders en conventies die impact hebben op zowel het beleid als het instrumentarium van de Vlaamse overheid. Dit cultureel-erfgoedbeleid is gestoeld op principes uit verdragen van internationale instellingen zoals de Raad van Europa of UNESCO en wordt beïnvloed door het beleid van de Europese Unie.

Het Vlaamse cultureelerfgoedbeleid staat dus niet op zichzelf. De relatie met de andere sectoren, beleidsdomeinen en instrumenten, en de respectieve verantwoordelijkheden moeten op een doordachte manier vorm krijgen.

De zorg voor en de ontsluiting van het cultureel erfgoed zijn de inzet van het cultureel-erfgoedbeleid van de Vlaamse overheid. Dit beleid focust daarbij op drie sporen:

• bevorderen van de zorg voor en omgang met cultureel erfgoed door:
  • een cultureelerfgoedveld uit te bouwen
  • een kwaliteitsvolle en duurzame cultureelerfgoedwerking te bevorderen
  • de maatschappelijke inbedding van cultureel erfgoed te vergroten
• zorgen voor de bescherming van het cultureel erfgoed
• als actor in het veld zelf een aantal organisaties aansturen, de eigen collectie van de Vlaamse Gemeenschap beheren

Het team Kunsten en Cultureel Erfgoed en het team Cultuurgoederen zijnbelast met de uitvoering van het cultureel-erfgoedbeleid:

• erkennen en subsidiëren van organisaties
• beschermen en borgen van cultureel erfgoed
• beheren van de Collectie van de Vlaamse Gemeenschap

De bescherming van het varend erfgoed gebeurt door Onroerend Erfgoed.

Het steunpunt Faro zorgt voor de ondersteuning van het cultureel-erfgoedveld.

Een belangrijk uitgangspunt in het cultureel-erfgoedbeleid dat de afgelopen decennia werd ontwikkeld, is de complementariteit met andere bestuursniveaus. Naast Vlaanderen, spelen de provincies en de steden en gemeenten van oudsher een belangrijke rol bij de ondersteuning van de cultureel-erfgoedsector. Als eigenaars van belangrijke collecties, maar ook als inrichtende macht, oprichter of beheerder van de meeste collectiebeherende organisaties in Vlaanderen dragen ze de hoofdverantwoordelijkheid en voorzien aanzienlijke middelen. Tegelijkertijd investeren ze in kennis en expertise, initiatieven, verenigingen en vrijwilligers die zich inzetten voor cultureel-erfgoedwerking. Als gevolg van de afslanking van de provincies wordt het complementaire beleid echter hertekend. Vanaf 1 januari 2018 dragen de provincies hun culturele bevoegdheid over en zijn ze niet langer betrokken partij in het cultureel-erfgoedbeleid. Een nieuwe afsprakenregeling met steden en gemeenten en de Vlaamse Gemeenschapscommissie werd ingeschreven in het Cultureel-erfgoeddecreet van 24 februari 2017. Het regelt de wijze waarop de steden en gemeenten en de VGC betrokken worden bij de uitvoering van dit decreet.